سفارشات حضرت جبرئیل به پیامبراکرم(ص)

پیامبرمی فرمایند آنقدرجبرئیل (ع) در رابطه با حق وحقوق همسایه به من سفارش میکرد که فکر کردم همسایه ازهمسایه ارث خواهد برد.

اسلام دینی است کامل و جامع و همه محاسن اخلاقی در دین اسلام بیان شده است.

یکی از اخلاق اسلام رفتار و معاشرت با دیگران است که یک مسلمان با دیگران با برادر و خواهر مسلمانش چگونه باید معاشرت و برخورد داشته باشد.

همه اینها را اسلام بیان کرده و یکی از آن حقوق حق همسایه است، در روایتی پیامبر می فرمایند: (من کان یؤمن باللّه و الیوم الآخر فلیکرم جاره)  کسی که به خدا و روز قیامت ایمان دارد باید مهمان و همسایه اش را اکرام کند.

در روایت دیگر می فرمایند: (مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ باللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ، فَلا يُؤْذِ جَارَه) کسی که به خدا و روز قیامت ایمان دارد نباید همسایه اش را اذیت کند و به او آزاری برساند ویا در روایت دیگر می فرمایند: (مَنْ كَانَ يُؤمِنُ بِاللَّهِ والْيوْمِ الآخِر، فَلْيُحسِنْ إلِى جارِه) کسی که به خدا و روز قیامت ایمان دارد باید به همسایه اش احسان کند.

احسان و اکرام جنبه های مختلفی دارد؛ یعنی اینکه همسایه باید در غم و شادی همسایه اش سهیم و شریک باشد، اگربیمارشد به عیادتش برود، اگر مشکلی دارد در حل آن کمک کند، اگر نیاز دارد کمک کند و او را به آن چه که خیر دنیا و آخرتش است راهنمایی کند، هنگام صحبت کردن با اخلاق اسلامی با او صحبت کند، اگر حرف زشتی را از او می فهمد چشم پوشی کند به دنبال عیب جویی و تجسس نباشد.

همه اینها در اکرام و احسان همسایه است و روزی پیامبر برای اینکه انسان ها حقوق همسایه رابدانند فرمودند (واللَّهِ لا يُؤْمِن، واللَّهِ لا يُؤْمِن) سه مرتبه سوگند یاد کردند سوال شد یا رسول الله کسی که ایمانش ناقص است و کامل نیست چه کسی است؟ فرمودند: آن کسیکه همسایه او از اذیت و آزار او در امان نیست، ایمانش کامل نیست، چون در روایتی که بارها شنیده اید (الْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ) مسلمان واقعی کسی است که دیگران از دست زبان و دست او در امان باشند.

لذا در روایات مختلف پیامبر تاکید می فرمایند که شما حق همسایه را رعایت کنید و می فرمایند (ليس المؤمن الذي يشبع وجاره جائع) مسلمانی که شکمش را سیر می کند در حالی که همسایه اش گرسنه می خوابد ونانی ندارد فرمودند این مومن مومن واقعی نیست.

به حضرت ابوذر و هر مسلمانی این دستور را می فرمایند: ای ابوذر زمانی که آبگوشتی داری غذای آبکی داری آبش را بیشتر کن و همسایه ات را شریک کن و اگر همسایه ات غذا ندارد از همین آبش به او بده، اینکه مسلمان خصوصا نسبت به همسایه اش باید این حقوق رارعایت کند.

روزی شخصی نزد پیامبر آمد و عرض کرد یا رسول الله فلان زن، زنی است که روزه های نافله زیادی می گیرد و صدقات نافله زیادی می دهد و نمازهای نافله زیادی میخواند و اما یک عیب دارد، عیبش این است که با زبانش همسایه اش را اذیت می کند و بدزبان هست همسایه ها از دست او ناراحت هستند پیامبر در جواب این شخص فرمودند (هی فی النار) این زن با این همه نماز و روزه و زکات این اخلاق زشت را دارد جایش جهنم است.

همسایه سه نوع هستند یک همسایه یک حق دارد آن همسایه کافر و مشرک که حق این همسایه این است که اذیت نکنند.

همسایه دوم مسلمان هست دو حق دارد حق همسایگی و حق اسلام، حقوق اسلام را بارها شنیده اید.

اگر همسایه انسان خویشاوند انسان است سه حق دارد حق همسایگی و حق اسلام وحق صله رحم به همین خاطر پیامبر میفرمایند (اِثْنانِ لا يَنْظُرُ اللّه إِلَيْهِمْ يَوْمَ القِيامةِ)  دو نفر هستند که خداوند متعال در روز قیامت هیچ توجهی به آنان ندارد فرمودند (قاطِعُ الرَّحِمِ وَ جارُ السُّوءِ) یکی آن کسی که با خویشاوندانش قطع رابطه دارد با خویشاونداش قهر است با آنها بدرفتاری می کند این هم مورد توجه خدا در روز قیامت قرار نمی گیرد.

دوم همسایه بد که اینهم از رحمت خدا و لطف خدا در روز قیامت دور است ضرب المثلی است که میگویند (کذر العیش فی ثلاثه) زندگی انسان به خاطر سه چیز تیره وخراب می شود فرمودند (جار السوء) یکی داشتن همسایه بد. دوم (الولد العاق) فرزند ناخلف و نافرمان زندگی انسان را به جهنم تبدیل می کند. سوم آن زنیکه اخلاق زشت و بدی دارد مرتب با زبانش با حرکاتش همسرش را اذیت میکند.

در روایتی میفرمایند (الأربعة فيه سعادةٌ) چهار چیزنشانه خوشبختی انسان ها در دنیا است (الْمَرْءِ : الْجَارُ الصَّالِحُ) زن صالح و شایسته و نیکوکار زنی که در تمام مواردی که مطابق شریعت اسلام است مطیع شوهر است و نافرمانی نمی کند، بعضی زنها هستند که خوشبختانه مردهایشان را اخلاقیات و هدایت و راهنمایی میکنند به اسلام

دومین سبب سعادت انسان ها (وَالْمَسْكَنُ الْوَاسِعُ) انسان خانه بسیار خوب و راحتی دارد این هم یکی از نشانه های سعادت دنیا است.

سوم فرمودند: (وَالْمَرْكَبُ الْهَنِيءُ) وسیله خوب که انسان را اذیت نمیکند و انسان راحت است و بعد فرمودند: (الْجَارُ الصَّالِحُ) چهارم همسایه خوب اینها معمولا سبب های سعادت انسان در دنیا است.

این یکی از سفارشات جبرئیل به پیامبربود و سفارش دوم این است پیامبر(ص) آنقدر مرا نسبت به زنها سفارش می کرد که من فکر کردم که خدا طلاق آنها را حرام خواهد کرد، آیات قران داریم (عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسى‌ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ يَجْعَلَ اللَّهُ فِيهِ خَيْراً كَثِيراً) در مورد رفتار مرد با زنش با نیکی با همسرانتان رفتار کنید اگرشما اخلاقی از زن برای شما ناپسند است ممکن است خداوند متعال در همین همسریکه ممکن است بعضی ازاخلاق او نزد شما ناپسند است خیربسیاری برای شما مقدر کرده باشد فرزندان صالح و زندگی آرام توصیه شده است.

(عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ) پیامبر در روایات مختلف در یک مورد سفارش میکنند اکیدا که با همسرانتان با نیکی رفتار کنید و می فرمایند (خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لأَهْلِهِ وَأَنَا خَيْرُكُمْ لأَهْلِي) بهترین شما کسانی هستند که نسبت به خانواده و همسرش مهربان هست و رفتار خوبی دارد و من پیامبر از همه شما رفتار واخلاقم با همسرانم بهتر است.

در روایتی می فرمایند (أكمل المؤمنين إيماناً) کامل ترین انسان ها از نظرایمان آن کسی که اخلاقش از همه بهتر باشد و ازهمه بیشتر به همسرش مهربانتر باشد. (ان الدنیا کلها متاع وخیر متاع الدنیا المرأة الصالحة) دنیا یک چیزی است که انسان از آن استفاده می برد، دنیا متاع و کالایی است اما بهترین نعمت دنیا همسر شایسته است.

در روایتی می فرمایند بهترین زنها زنی است وقتی از بیرون خسته وارد خانه میشوی به خستگی تو اضافه نمی کند، بلکه با یک نگاه مهر و محبت و با لبخند تمام خستگی آن روز را از تنت بیرون می آورد، زن نیکوکار این است.

زن هم باید بداند در مقابل شوهر حقوقی دارد که رعایت کند زن خوب کسی است که با یک نگاه کردن همسرش را خوشحال میکند.

دومین خصلت  زن شایسته این است که وقتی به او دستور می دهی و دستور تو مخالف شریعت اسلام نیست از تو اطاعت می کند، وقتی از خانه بیرون میروی و مسافرت هستی زن خوب این است که هم ازمالت حفاظت میکند و هم امین مال تو و هم عفت و پاکدامنی خودش راحفاظت می کند و کمتر مرتکب گناه میشود. این سفارش دوم جبرئیل به پیامبر بود.

سوم فرمودند آنقدر در مورد برده ها به من جبرئیل سفارش کرد که من فکر کردم که برده ها همه آزاد خواهند شد.

چهارم فرمودن آنقدر در مورد مسواک زدن به من جبرئیل سفارش می کرد فکر کردم فرض است، حتی حضرت عایشه(رض) میفرمایند آنقدر پیامبر در خانه به مسواک زدن تاکید می فرمودند که فکر کردم زمانی آیه نازل بشود، پیامبر می فرمایند حکمتهای مسواک زدن دارد در صدر اسلام که خبری ازعلم پزشکی امروز نبود اما پیامبر آنقدر در دستورات بهداشتی شان مطالبی بیان کردند که امروزبسیاری از اطبا که تخصص پیدا کردند به آن حکمتها رسیده اند که پیامبر عظیم الشان اسلام (وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى) از خودش صحبت نمی کرد، سخنان پیامبر همه وحی بوده که  امرورهمه سخنان ایشان تحقق پیدا می کند و فرمودند: مسواک زدن هم دهان و دندان انسان را پاک می کند و دوم سبب خشنودی پرورددگار می شود.

میفرمایند (لولا أن أشق على أمتي أو على الناس لأمرتهم بالسواك مع كل صلاة) اگرمن میدانستم که برای امت من مشقتی ندارد دستور اکید می دادم که هر زمانی که وضو میگیرند باید مسواک بزنند وهرزمانی که میخواهند نماز را اقامه کنند باید مسواک بزنند.

سفارش پنجم فرمودند: آنقدر در مورد نمازجماعت تاکید می فرمودند (يوصيني بِالصَّلوةِ فِي الجَماعةِ حتّي ظَننتُ أَنَّهُ لايَقبَلُ اللهُ صلوةً إلاّ في جماعةٍ) فکر کردم خدا نماز بدون جماعت را قبول نمیکند جماعت حکمتهای بسیاری دارد همین نماز جمعه را ببینید همین نشستن مومنین در کنار یکدیگر یکی از حکمت هایش الفت و محبت است، وقتی مسلمانان در کنار یکدیگر مینشینند خود به خود الفت و محبت در دلهایشان به وجود می آید.

دوم وقتی مسلمانان در مسجد حاضر میشوند یکدیگر را میشناسند و از حال یکدیگر آگاه می شوند، برای مسلمانی مشکلی پیش بیاید فورا می گویند برای فلانی چه مشکلی پیش امده اگرزمانی فردی در نمازجماعت حضورنداشت عده ای میرفتند درب منزلش که شاید برایش اتفاقی افتاده است، جماعت یکی از فلسفه هایش مساوات و وحدت بین مسلمانان است، وقتی فقیر و غنی و حاکم و محکوم همه افراد مختلف در کنار یکدیگر در صف قرار میگیرند بدون هیچ امتیازی این درس مساوات را به انسان می آموزد که مسلمانان از هر گروه و رنگ و نژادی باشند ثروتمند و فقیر باشند با هم مساوی هستند، برتری انسان را ثابت می کند و ملاک برتری انسان قرار دارد (إِنَّ أَكرَمَكُم عِندَ اللَّهِ أَتقاكُم) درس و انضباط را این جماعت به ما می آموزد بعضی ازائمه نماز جماعت را واجب می دانند، مانند امام محمد حنبل که واجب می دانند (وَارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ) با نمازگزاران نماز بخوانید.

روزی پیامبر تصمیم گرفتند که کسانی که در نمازجماعت حاضر نمیشوند خانه هایشان را اتش بزنند، یک نابینایی میاید ازپیامبر سوال می کند که من کسی را ندارم که مرا به نماز ببرد و بیاورد آیا میتوانم نمازم را در خانه بخوانم؟ پیامبر فرمودند: آیاصدای نماز را میشنوی گفت بله! فرمودند پس بیا با جماعت شرکت کن.

در نزد شافعی فرض کفایه است و نزد امام ابوحنیفه و مالک نماز جماعت سنت موکده است، پیامبر در روایات مختلفی فرمودند نماز جماعت فضیلت دارد و نمازی که انسان انفرادی می خواند دو نفر که نماز با جمات میخوانند بهتر است از چهار نفری که تنها نماز می خوانند، خیلی از این فضیلت ها و دستورات آمده.

پیامبر فرمودند: (إِذَا رَأَيْتُمُ الرَّجُلَ يَتَعَاهَدُ الْمَسْجِدَ فَاشْهَدُوا لَهُ بِالإِيمَانِ) وقتی شما دیدید که شخصی به مسجد رفت و آمد دارد شهادت بدهید که واقعا این مومن است.

در روایتی می فرمایند: (مَنْ مَشي مِنْكُمْ في ظُلَمِ اللَّيْلِ اِلَي الْمَساجِدِ مَشي بِالنُورِ التّامِّ يَوْمَ الْقِيامَةِ) آنهایی که در تاریکی شب پیاده به مسجد می روند تا در نماز شرک کنند بشارت بدهید که برای آنها نور کاملی در قیامت است.

پیامبر در روایتی می فرمایند: در روز قیامت که انسان حشر می شوند با چهره های مختلفی حشر می شوند، یک گروه با چهرهای حشر میشوند که مانند ستارگان می درخشد فرشتگان از آنها می پرسند که بهترین اعمالی که د دنیا انجام میدادی چه عملی بوده؟ این شخص میگوید من تا صدای اذان را میشنیدم برای رفتن به مسجد وضو میگرفتم و میرفتم.

گروه دوم چهره های آنها مانند ماه شب چهاردهم می درخشد فرشتگان سوال می کند شما چه عملی انجام می دادید؟ آنها میگویند ما قبل از اذان وضو میگرفتیم و برای رفتن به مسجد آماده میشدیم.

گروه سوم که چهره هایشان مانند خورشید می درخشد فرشتگان می پرسند شما چه عملی انجام می دادید؟ می گویند وقتی اذان میدادند ما در مسجد نشسته بودیم و آماده نمازبودیم.

سفارش ششم فرمودند که در رابطه با نماز تهجد تاکید فراوانی کردند شما نماز شب را بر خود لازم بگیرید، عادت انسان های نیکوکار قبلا از شما همین بوده است. (قربت الی ربکم) نماز تهجد و نماز شب انسان را به خدا نزدیک می کند  و انسان را از گناه باز میدارد و گناهان انسان را می بخشد و بیماری های جسمی را شفا می دهد.

پیامبرمی فرمایند: (ما يزال عبدي يتقرب إلي بالنوافل حتى أحبه) پیوسته بنده من با انجام دادن نمازهای شب و نافله به من نزدیک میشود تا محبوب من قرار میگیرد (أشرافُ اُمّتي حَمَلَةُ القرآنِ وأصحابُ الليلِ) بزرگان امت من آنهای که قرآن را در سینه دارند و آنهایی که در شب ها بلند می شوند و نماز می خوانند.

چهار خصلت است که اگر انسان ها داشته باشند یکی از آنها نماز خواندن دل شب است که به بهشت داخل می شوند. اوصاف اصحاب پیامبر را قرآن بیان می کند (كَانُوا قَلِيلاً مِنَ اللَّيْلِ مَا يَهْجَعُونَ  وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ) شب ها بلند می شدند و کم می خوابیدند و نماز می خواندند و مشغول ذکر خدا بودند و وقت سحراستغفار میکردند.

فرمودند (الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى‌ جُنُوبِهِمْ وَ يَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ) یاد خدا و ذکر خدا را بسیار سفارش کردند ذکر وقت نمی خواهد نشستن ایستادن بر پهلو خوابیدن هر زمانی زبان انسان با ذکرخدا خیس باشد (مَثَلُ الَّذِي يَذْكُرُ رَبَّهُ وَالَّذِي لاَ يَذْكُرُ رَبّهُ، مَثَلُ الحَيِّ وَالمَيِّتِ) آن کسی که مشغول ذکر خدا است قلبش زنده است و آن کسی که ذکر خدا نمی گویدقلبش مرده است (الا بِذِكرِ اللَّهِ تَطمَئِنُّ القُلُوبُ).