حکمت آفرینش انسان

انسان چرا آفریده شده است هدف از آفرینش انسان چیست و سرانجام انسان چه خواهد شد؟ (اِنَّ اللهَ تَعالی خَلَقَ المَلائکة و رَكَّبَ فيهمُ العَقل وَ خَلَقَ البَهائم وَ رَكَبَّ فيهَا الشَّهوةِ وَ خَلَقَ بَني آدَم وَ رَكَّبَ فيهِمُ العَقلِ و الشَّهوة، فَمَن غَلَبَ عقلُهُ عَلی شَهوَة فَهُوَاَعلي مِنَ المَلائكة وَ مَن غَلَبَ شَهوَتهُ علي عقلِه فَهُوَ اَدني مِنَ البَهائم) خداوند معال فرشتگان را آفرید فقط به آنها عقل داد، فرشتگان شهوت و غرائز ندارند به همین خاطر مخلوقات معصوم خدا هستند و به آنچه که به آنها دستور داده می شود انجام می دهند.

در مقابل خلقت ملائکه و فرشتگان خداوند متعال حیوانات را آفرید و به آنها هم عقل و هم شهوت داد، در مقابل این دو پدیده خلقت ملائکه و حیونات خداوند متعال انسان را آفرید؛ به انسان هم عقل داد و هم شهوت (منظور از شهوت تنها غرائز جنسی نیست همه تمایلات و خواسته ها و کشش های درونی انسان به آن شهوت گفته می شود هر انسان یک خواسته ها و تمایلات و کشش هایی دارد که به آن شهوت گفته می شود)

انسان نه حیوان است و نه فرشته، اما از خصوصیات هر دو برخوردار است؛ هم عقل دارد هم غرائز و شهوت به عبارت دیگر انسان موجود دوبعدی است.

یک بعدش آسمانی است و یک بعدش زمینی ترکیبی است، از روح و جسم عقل و غرائز در علوم اسلامی وقتی از انسان تعریف می شود از انسان کامل و انسان پیشرفته بیان می شود و یا از انسان ناقص و عقب افتاده.

خداوند متعال هم در قرآن کریم انسانها را به دو گروه و دسته تقسیم نموده است. (فَأَمَّا مَنْ طَغَى (37) وَآثَرَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا (38) فَإِنَّ الْجَحِيمَ هِيَ الْمَأْوَى (39)) آن انسان هایی که سرکشی می کنند، در مقابل دستورات خدا و یا ایمان نمی آورند و زندگی چند صباح دنیا را بر آخرت ترجیح می دهند، عیاشی و گناه و معصیت را بر عبادت که زاد و توشه آخرت است ترجیح می دهند. خدا می فرماید جایگاه این نسانها همان جهنم است.

 گروه دوم (وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى (40) فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَى (41) کسانی هستند که از حضور در معرض پروردگارشان ترس دارند می دانند فردای قیامت باید در محضر پروردگارشان حاضر شوند و در پای میزان عدل الی قرار بگیرند و به همه اعمالی که در دنیا انجام داده اند پاسخ بدهند.

ترس دارند و (وَنَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى) و به خاطر همین ترس نفسشان را از هوا و خواهشات نفسانی و غیر مشروع باز می دارند و منع می کنند. این گروه خدا می فرماید: (فانَّ الجنَّه هی المأوی) جای اینها بهشت است.

از ابتدای خلقت انسان این دو گروه در مقابل یکدیگر صف آرایی داشتند؛ یک گروه گروه قابلیان انسان های آدم کش، انسان هایی که حتی امروز هم تا قیام قیامت این نسل آدم کش، این نسلی که رحم در دل آنها نیست، انسان ها را به ناحق می کشند؛ امروز هم پیروان و گروه قابیل هستند و تا قیام قیامت خواهند بود.

گروه دیگر پیروان هابیلیان هستند، آنهایی که مظلوم کشته می شوند بدون هیچ گناهی.

و یا گروه دیگر فرعونیان و ومویان هستند، گروه فرعونیان انسان های که ظلم می کنند و انسان هایی که فساد می کنند در روی زمین، انسان هایی که ادعای برتری و غرور در روی زمین دارند. اینها پیروان فرعون هستند.

گروه دوم انسان های مظلوم و متواضع و مومن که پیروان موسی هستند یا به عبارتی قرآن از آنها تعبیر می کند یک گروه حزب الله هستند و گروه دیگر حزب الشیطان است.

اما حزب الله چه کسی است؟ حزب الله آن انسان هایی هستند که عملشان، حرکتشان، سکناتشان، تمام شئون زندگی ایشان بر مبنای دستورات خدا و رضایت و خشنودی خدا باشد اینها حزب الله هستند.

گروه دوم حزب الشیطان کسانی که تمام حرکات و سکنات و اعمالشان در پیروی از شیطان است و برای خشنود کردن شیطان عمل می کنند و هر عملی که باشد فرق نمی کند یا به عبارتی که در بسیاری از قرآن تعبیر می شود.

خداوند متعال انسان ها را به دو گروه تقسیم نموده است، این دو گروه یک گروه انسان های هستند که خدا در قرآن می فرماید: (قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ) آنهایی که رستگار هستند یک گروه آنهایی که بدبخت و خسارت دیده هستند.

انسان بیهوده آفریده نشده است. خداوند متعال می فرماید: (أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا وَأَنَّكُمْ إِلَيْنَا لَا تُرْجَعُونَ) آیا شما گمان می کنید که ما شما را بیهوده آفریده ایم و شما به سوی ما بازگردانده نمی شوید؟ اینجا خداوند متعال بیان می کند که انسان برای دنیا آفریده نشده است.

اگر انسان برای دنیا آفریده می شد نیازی برای خلق نبود چون حیوانات هم می خورند و می آشاماند و هر تمایلی که داشته باشند انجام می دهند برا آنها حساب و کتابی نیست.

اما انسان برای آخرت آفریده شده همان طور که در عبارت اول عرض شد اگر انسانی که عقل او بر شهوات و غرایزش غلبه کند از شهوات و غرایز و خواسته های درونی اش تابع عقلش باشد می تواند مقامی کسب کند که حتی فرشتگان غبطه بخورند.

اما کسانی که غرایز و شهوات نفسانی آنها  به عقلشان غلبه می کند هر چه نفس دستور می دهد قبول می کنند و دست از هیج گناه و معصیتی بر نمیدارند، اینها پست تر از حیوانات هستند.

انسان ها دو گروه هستند یک گروه انسان هایی که مورد تکریم و تقدیر قرار گرفته اند که خدا در مورد آنها می فرماید: (وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا) ما فرزندان بنی آدم را مکرم قرار دادیم آنهایی که مومن هستند و تابع دستورات خدا هستند، آنها را بر مرکب هایی در زمین و دریا سوار کردیم و به آنها از روزی های پاک روزی دادیم و بر بسیاری از مخلوقات برتری دادم این انسان انسان مومن و مسجود ملائکه است.

آن انسانی که خداوند متعال به فرشتگانش دستور می دهد که در برابر آدم سجده کنید (فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْليسَ) همه فرشتگان برای تکریم و تعظیم آدم (ع) سجده می کنند بجز ابلیس که انکار می کند و از رحمت خدا رانده می شود، این نوع انسان، انسان مکرم است.

اما انسان منهای ایمان یا انسانی که زندگی اش را در فسق و فجور سپری می کند در گناه و معصیت سپری می کند، خداوند متعال در اوصاف این انسان ها می فرماید: (لَهُمْ قُلُوبٌ لا يَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لا يُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا يَسْمَعُونَ بِها أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُونَ) این انسان ها قلب دارند مثل بقیه حیوانات، اما با قلبشان حقایق را درک نمی کنند و نمی فهمند، چشم دارند اما چشم سر، چشم بصیرت ندارند که واقعیت ها را بفهمند و راه سعادت دنیا راببیند، گوش دارند اما با گوششان فریاد های حق را نمی شنوند، فریاد های مظلومین را نمی شنودند، صدای حق رانمیشنوند.

خدا می فرماید: (أُوْلَـئِكَ كَالْأَنْعامِ) این گروه انسان ها مانند چارپایان هستند، خدا می فرماید: (بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَـئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ) بلکه حتی گمراه تر و پست تر از حیوانات هم هستند.

امروز در غرب شنیده اید یا در بعضی از فیلم ها مشاهده کردید که کارهای انسان ها در حضور دیگران و هم نوعان خودشان انجام می دهند که حتی حیوانات هم در حضور بقیه حیوانات از انجام دادن آن شرم دارند. آنچنان بی غیرتی در بعضی از انسان ها وجود دارد که حتی بدترین حیوانات هم در مقابل جنس مخالفش این قدر بی غیرت نیست.

نقل می کنند و در روزنامه ها می نویسند، زن از شوهرش اجازه می گیرد که من می خواهم امشب با دوست پسرم به خانه اش بروم و پیشش بمانم.

اما یک حیوانی به عنوان سگ حتی از جنس مخالفش دفاع می کند و ممکن است خود را به کشتن بدهد، اما به دیگری اجازه نمی دهد که به جنس مخالفش نزدیک شود.

 اینجا بعضی از انسان ها به مرحله ای می رسند که حتی بی غیرت تر از حیوانات هستند.

انسان بیهوده آفریده نشده است (أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا وَأَنَّكُمْ إِلَيْنَا لَا تُرْجَعُونَ) انسان برای این آفریده شده است که پس از چند صباحی در دنیا که محل زاد و توشه و کشت و زراعت برای آخرت است به دنیای باقی برود چون زندگی ابدی .

زندگی دائمی برای انسان در آخرت است. (قُلْ إِنَّ الْمَوْتَ الَّذِي تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلَاقِيكُمْ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ) خدا می فرماید: آن مرگی که شما از آن فرار می کنید و ترس دارید به ملاقات و سراغ شما می آید هر جا که باشید. (أَینََما تَکونُوا یدْرِککمُ الْمَوْتُ وَلَوْ کنتُمْ فِی بُرُوجٍ مُشَیدَةٍ)

اگر در قصرهای محکم با هزارها نگهبان داشته باشد باز هم در لحظه ای که خداود مقدر کرده مرگ به سراغ شما می آید. آن وقت از بین می روید.

آیا انسان برای این آفریده شده که هر جنایتی که در دنیا انجام داده بعد از مرگ ازبین می رود؟ (ثمَّ تُرَدُّونَ إِلى‌ عالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ) سپس بازگردانده می شوید نزد آن ذاتی که عالم الغیب است، هم اعمال پنهانی شما را می داند، هم آن گناه و معصیت و اعمال صالح که در خلوت انجام دادی می داند. یا آن چه که در آشکارا انجام دادید می داند و وقتی شما به سوی خدا برگشتید در قیامت، خدا شما را به همه اعمالی که انجام دادید خبر می دهد.

شاید انسانی انکار کند که من این کار را انجام ندادم به همین خاطر خدا در این دنیا دو فرشته را موظف کرده (کراماً کاتِبِینَ یعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ) اینها مینویسند تمام حرکات و سکنات و گفتار من و شما را می نویسند وقتی در قیامت انسان انکار می کند یا فراموش کرده که این عمل را انجام داده خدا فیلم را برایش می آورد تا نتواند انکار کند.

انسان برای این آفریده شده است تا خدا را عبادت کند و بنده خالص خدا باشد (وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالأِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ) در این آیه بعضی ها ممکن است سوالی در ذهنشان خطور کند که خدا انسان ها و جنات را برای عبادت آفریده است پس خدا نیاز به عبادت دارد! خدا در حدیث قدسی می فرماید: انسان ها چنین تصوری نداشته باشند خدا می فرماید ای بندگان من اگر همه شما انسان ها و جنات از ابتدای دنیا تا انتهای دنیا همه متقی و پرهیزگار باشند ذره ای در پادشاهی و عظمت من افزوده نمی شود خدا هیچ نیازی ندارد.

اگر همه انسان ها و جنات از ابتدای دنیا تا انتهای دنیا آنان های فاجر و گناه کاری باشند ذره ای از پادشای من خدا کم نمیشود. خدا می فرماید: اگر همه انسان ها و جنات در یک محل جمع شوند وهمه خواسته های خود را بخواهند و من همه را بدهم از خزینه من خدا ذره ای کم نمی شود. در مثال می فرماید: مانند سوزنی که شما در اقیانوس فرو ببرید و بیرون بیاورید چقدر آب کم می شود؟

 پس انسان برای این آفریده شده است تا امانتی که به او سپرده شده است و محول شده است به نحو احسن آن امانت را به منزل مقصود برساند.

آیه ای که در ابتدا تلاوت شد (إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ ۖ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا) خدا می فرماید ما امانت را بر آسمان ها و زمین و کوهها، سه مخلوق عظیم را خدا نام می برد. امانت را به این سه مخلوق عرضه کردیم امانت اختیاری بود شما اختیار دارید اگر این امانتی که به شما محول میکنم پذیرفتید و در ازای آن عمل کردید اجر و پاداش میگیرید و اگر عمل نکردید مجازات می شوید.

خدا اختیار داد آنها نپذیرفتند گفتند خدایا چون اختیاری است ما نه ثواب می خواهیم و نه عذاب، ترسیدند که ممکن است در این امانت خیانت کنند.

اما انسان آن امانت را پذیرفت و از عواقب آن خبر نداشت و نمی دانست که ممکن است در ادای این امانت کوتاهی کند و بر خود ظلم خواهد کرد و آگاهی نداشت که عاقبت خیانت در این امانت چیست؟ و این امانتی که خدا به انسان هامحول کرده چیست؟

قرآن توضیح می دهد (يَا أَيّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَخُونُوا اللَّه وَالرَّسُول وَتَخُونُوا أَمَانَاتكُمْ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ) ای مومنین به خدا و پیامبر خیانت نکنید، آن امانتی که در این آیه آمده و در آیه اول خداوند به انسان ها محول کرده است تکلیف است، مسئولیت است، انجام دستورات خدا و پیامبر است.

اگر یک انسان در دستورات خدا و پیامبر کوتاهی کرد این خیانت به خدا و پیامبراست (لَا تَخُونُوا اللَّه وَالرَّسُول) به طور مثال نماز امانتی است وظیفه ای است که خدا به انسان ها دستور داده اگر انسان مسلمان در نماز کوتاهی کند یا نماز نخواند به این امانت الهی خیات کرده است.

روزه امانت است اگر کسی به بهانه های واهی که من بیمارم و روزه نگرفت در حالی که می تواند روزه بگیرد و روزه گرفتن برایش خطری ندارد، این به امانت خیانت کرده؛ زکات امانت است کسی که زکات مالش را نمی دهد آن سهمی که خدا برای فقرا در مال اغنیا تعیین کرده نمی دهد این به امانت خدا خیانت کرده است.

پس امانت های خدا نماز و روزه و حج فرق نمی کند همه این عبادات که به عنوان تکلیف به انسان ها محول شده که انسان ها انجام دهند، نیکی کردن به پدر و مادر و خویشاوندان همه این عبادات امانت هستند.

کوتاهی کردن و خیانت به اعضای بدن انسان امانت است، چشم امانت است به همین خاطر خداوند می فرماید: (يَعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَمَا تُخْفِي الصُّدُورُ) چشم امانت است، آن چشمی که خیانت می کند و به ناموس دیگران نگاه می کند، به فیلمهای مبتذل نگاه می کند، خدا می فرماید در این امانت خیانت کرده است.

دست، زبان امانت است، غیبت کردن، تهمت زدن و دروغ گفتن و سخن چینی همه گناهانی که مربوط به زبان است اینها خیانت است،  سلامتی جسم خود انسان امانت است.

خدا می فرماید: شما حق کشتن خود را ندارید چون نفس شما امانت است، پس تمام اعضای بدن انسان و خود انسان امانت است، بعد از امانت خدا و پیامبر خدا می فرماید به امانت های دیگران هم خیانت نکنید، اگر کسی امانتی به شما سپرد خیانت نکنید، امانت تنها مال نیست! اگر سخنی در مجلسی به شما گفته می شود امانت است، اگر این سخن را افشا کردید خیانت کردید. پیامبر می فرمایند: آن چه که در مجلسی محرمانه بیان می شود کسی حق افشای آن را ندارد، افشای اسرار دیگران خیانت است.

به هر حال همان طور که عرض شد انسان برای آخرت آفریده شده خداوند متعال انسان ها را به دو گروه تقسیم کرده یکی انسان های خوب و بد.

در آیه دیگر می فرماید: (إِنّ الّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِک هُمْ خَیرُ الْبَرِیةِ) آنهایی که ایمان می آورند و عمل صالح انجام می دهند بهترین مخلوقات هستند.

گروه دیگر می فرماید: (إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أُولَئِكَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ) اما کفار اهل کتاب و مشرکین در جهنم هستند و بدترین مخلوقات هستند. (أمَّا مَنْ أَعْطَی وَ اتَّقَی وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنَی فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْرَی) کسی که مالش را بخشش میکند، انفاق می کند در راه خدا و تقوا پیشه می کند و آن اعمال نیک و شایسته باور دارد و پاداش نیک باور دارد به بهشت باور دارد ما او را برای زندگی با رفاه و آسایش آماده می کنیم.

در آیه دیگر می فرماید: (وَ أمّا مَنْ بَخِلَ وَ اسْتَغْنی. وَ کذَّبَ بِالْحُسْنی. فَسَنُیسِّرُهُ لِلْعُسْری) کسیکه این خصلتها را داشته باشد و بخل داشته باشد و خودش را از خدا بی نیاز داشته و باور به آخرت نداشت باشد. ما مشکلات را برای او زیاد می کنیم، انسان خوب انسانی است که پیرو دستورات خدا و پیامبر باشد و بدترین انسان ها کسانی هستند که ایمان ندارند و پیرو شیطان هستند، یا حزب الشیطان هستند.