غیبت و تهمت

غیبت و تهمت

خداوند متعال در قران می فرماید (يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً أَ يُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ يَأْکُلَ لَحْمَ أَخيهِ مَيْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ) خطاب به مومنین می فرماید که شما نسبت به یکدیگر سوءظن نداشته باشید بسیاری از گمان هایی که نسبت به دیگران دارید ممکن است گمان های ناحق و بی جا باشد و در نتیجه برای شما گناه بسیار بزرگی است.

 از ظن و گمان بسیار نسبت به مومنین بپرهیزید و عیب جویی یکدیگررا نکنید دنبال عیب یکدیگر نباشید همه میداننداما پیامبر (ص) می فرمایند: آگاه ترین انسانها کسانی هستند که نسبت به عیب خودشان بینا هستند دنبال عیب خودشان هستند تا عیوب خودشان را اصلاح کنند و از عیب های دیگران چشم پوشی می کنند در روایتی می فرمایند (طُوبی لِمَن شَغَلَهُ عَیبُهُ عَن عُیوبِ الناس) خوشا به حال  کسانی که عیب هایشان آنها را از عیب گیری دیگران باز می دارد از رویه بن خیسم وقتی سوال می شود که ما هرگز ندیدم که شما در زندگی خودتان غیبت کنید و بدی کسی را بازگو کنید درجواب می فرماید که من چهل سال است که مشغول اصلاح عیب های خودم هستم و فرصتی پیدا نمی کنم که دنبال عیب جویی دیگران باشم.

 هر انسانی عیب هایی دارد چه خوب است که انسان دنبال عیب های خودش باشد و عیوب خودش را اصلاح کن اگر انسانی می خواهد عیب دیگران را اصلاح کند راهش این است که در تنهایی و خلوت عیبش را به او برادر یا خواهرانه تذکر دهد که آن را اصلاح کند همان طور که حضرت عمر می فرماند: خدا رحمت کند انسانی که عیبهایما را و نقطه ضعف هایم را به ما یادآوری میکند تا ما ان را اصلاح کنیم این خوب است اما پشت سر دیگران عیوبشان را بیان کردن این غیبت است خداوند متعال می فرماید (وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً) مواظب باشید که غیبت یکدیگر را نکنید خداوند متعال مثال بسیار جالبی را بیان می کندد (أَ يُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ يَأْکُلَ لَحْمَ أَخيهِ مَيْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ) آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت مرده برادر مسلمانش را بخورد همه متنفر هستید و هیچ کس دوست ندارد این کار را بکند خدا می فرماید بترسید غیبت خوردن گوشت برادر مسلمان است.

 اگر زشتی غیب را مسلمانان بفهمند خداوند این مثال را می زند که همان طور که شما از این حالت متنفر هستید غیبت هم به همین نحو است غیبت عواملی دارد بعضی وقتها حسادت است که باعث میشود انسان به غیبت گرفتار شود حسادت می کند که چرا وضع زندگی فلانی از من بهتر است در حالی که تحصیلات من از او بیشتر است اما او زندگی بهتری دارد این باعث می شود این شخص به غیبت گرفتار شود.

 یکی از عوامل دیگر که در مجالس مرسوم است نشستن دور یکدیگر برای پر کردن اوقات فراغت برای اینکه مجلس گرم شود هر یکی از جای روع می کند به غیبت کردن تا وقتشان سپری شود و مجلس گرم شود و یکی دیگر از عوامل غیبت این است که انسان خودش را بهتر و بالاتر از دیگران می داند و برای پایین آوردن مقام و منزلت دیگران شروع می کند به غیبت کردن و بد و بیراه گفتن مقام و منزلت دیگران که فلانی دهاتی است یا بی کلاس است تمام آن القابی که اگر شما در نزد برادر و خواهر مسلمانتان بیان کردید که او ناراحت شود غیبت است پیامبر برای اینکه مسلمانان به اهمیت این موضوع پی ببرند اول از یارانشان سوال می کنند (اتدرون من غیب؟) معمولا بعد از سوال حواس مخاطبین جمع می شود که جواب را بشنوند صحابه گفتند خدا و پیامبر آگاه تر هستند پیامبر جواب می دهند فرمودند که (ذِكْرُكَ أَخَاكَ بِمَا يَكْرَهُ) شما در مورد برادر و خواهر مسلمانتان مطالبی نزد دیگران تعریف میکنید یا در جمعی بیان میکنید که اگر آن شخص آنجا حضور داشته باشد دوستدار که آن مطالب بیان شود سوال شد اگر من می گویم صفاتی را که در او هست اگر آن صفاتی که در او هست بیان میکنید غیبت است اگر مطلبی را بیان می کنید که در او نیست و وجودندارد این تهمت است بدتر ازغیبت.

 بعضی از افراد می گویند ما مطالبی میگوییم حاضر هستیم جلوی شخص بگوییم حقیقت است این غیبت است اگر حقیقت نباشد تهمت می شود پس غیبت درحقیقت ممکن است مربوط به دیانت انسان باشد فلانی نماز نمی خواند زکات نمی دهد گفتن این مطالب نزد دیگران غیبت است اگر کسی قصد اصلاح دارد باید به خودشخص بگوید یا ممکن است در مورد خود جسم فرد باشد فلانی قدش بلند یا کوتاه است لاغر است امثال این الفاظی که معمولا برای پایین آوردن مقام و منزلت دیگران به کارمی رود.

 بارها این مطلب را شنیده اید یکی از همسران پیامبر زنیرا که قدش کوتاه است می بیند به پیامبر اشاره می کند که یا رسول الله قد فلانی کوتاه است چون مقام زنان پیامبربا دیگران فرق می کند قران هم میفرماید (لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِنَ النِّسَاءِ) شما زنان پیامبر مانند بقیه نیستید شما مقام تان بالا است پیامبر در اینجا می فرمایند: ما سخنی برزبان جاری کردید که اگر این سخن با آب دریا آمیخته میشد اب دریارا تلخ می کرد  پیامبر (ص) در حج الوداع خطبه ایراد فرمودند (فَإِنَّ دِمَاءَكُمْ وَأَمْوَالَكُمْ وَأَعْرَاضَكُمْ بَيْنَكُمْ حَرَامٌ كَحُرْمَةِ يَوْمِكُمْ هَذَا، فِي شَهْرِكُمْ هَذَا، فِي بَلَدِكُمْ هَذَا) مال و جان و آبروی شما مسلمان محترم است مانند روز دهم ذی الحجه و سرزمین حرم که بسیار محترم است که حتی شخصی حق کندن گیاه سرزمین حرم را ندارد پس این سه مورد محترم است مال و جان و آبروی مسلمان محترم است و تعدی و تجاوز به هر یکی از اینها بزرگترین گناه محسوب می شود به حضرت عیسی وحی می شود کسی که غیبت کند یا کرده است اگرتوبه کند آخرین فردی است که به بهشت داخل می شود اگر توبه نکرد با همان گناه غیبت مرد اولین انسانی است که به جهنم داخل میشود حسن بصری (رح) میفرماید به دو شخص اعتماد نکنید یکی شخصی که دیگران را نزد شما دروغگو می پندارد و دوم شخصی که غیبت دیگران را نزد شما میکند به این شخص اعتمد نکنید همان طور که از دیگران برای شما خبر می اورد از شما برای دیگران خبر می برد پیامبر می فرمایند آیا من به شما خبربدم که بدترین انسانها چه کسانی هستند گفتن بفرمایید (الا اخبرکم به شرارکم؟) آنهاییکه سخن چینی می کنن برای اختلاف انداختن بین خانواده ها این گروه بدترین انسانها هستند دوم (المفسدون بین الاحبه) آنهایی که بین دوستان تفرقه ایجاد می کنند دوستان را از یکدگر جدا می کنند با خبرها و سخن چینی های کذب و بی اساس اینها هم بدترین انسانها هستند سوم فرمودند: آنهایی که دنبال عیب جویی دیگران هستند و در صدد از بین بردن آبروی دیگران هستند فرمودند اینها هم بدترین انسانها هستند در رو.ایتی می فرمایند (یا مَعْشَرَ مَنْ آمَنَ بِلِسَانِهِ، وَلَمْ یدْخُلِ الْإِیمَانُ قَلْبَهُ، لَا تَغْتَابُوا الْمُسْلِمِینَ) ای مسلمانانی که فقط با زبان میگویید ما مسلمان هستیم و ایمان داریم هنوز ایمان در قلب شما جا نگرفته است غیبت نکنید و دنبال عیب جویی یکدیگر نباشید پیامبر می فرمایند کسانی که غیب می کنند و دنبال عیب جویی دیگران هستند اینها فقط با زبان ایمان دارند و در قلبشان ایمان نیست اما آفت دوم زبان دروغ است اول در مورد صداقت مطالبی بیان می کنم علمای اخلاق می گویند که بهتریناخلاق صداقت و بدترین و زشت ترین اخلاق کذب و دروغ است هیچ خصلتی مانند دروغ برای انسانها خطرناک تر و زیان بار تر نیست اغلب مشکلات فردی و اجتماعی انسانها از دروغ نشات می گیرد و دروغ در حقیقت اعتماد انسانها را نسبت به یکدیگ از بین می برد و در گذشته در صدر اسلام مسلمانان با ایمان و تقوا و صداقتی که داشتند وقتی که با یکدیگر معامله میکردند مثل امروز نیازی به گرفتن چک و سفته و سند و قراردادهای معتبر نبود چون مبنای معاملات مسلانان در گذشته بر مبنای ایمان و تقوا و صداقت بود و به هم اعتماد داشتند امروز متاسفانه با گسترش دروغ و خیانت آنچنان اعتماد انسانها از یکدیگر سلب شده وقتی دو برادر می خواهند با یکدیگر معامله ای انجام دهند حتما باید پشتوانه محکمی وجود داشته باشد به هر حال معاملات امروکه بااین پشتوانه ها انجام می شود به خاطر دروغها است که بیم مسلمانان رواج پیدا کرده در حالی که با تمام این پشتواه هاییکه امروز در معاملات وجود دارد می بینیم که خیلی ها به خاطر عدم صداقتشان سرانجام شان به زندان می فتد و عمرشان را به خاطر ندادن پول دیگران در زندان سپری می کنند  اما راستی و صداقت خصلتی که است که خداوند متعال توام با تقوا ذکر می کند (یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصّادِقینَ) ای مومنین از خدا بترسید و همراه راستگویان باشید در شان نزول این آیه مشخص است که در جنگ تبوک پیامبر اعلان فرمودند هر کس توانایی دارد باید در اینغزوه شرکت کند همه شرکت کردند بجز تعداد افراد بیمار و منافقین معلوم الحال اما سه نفر از اصحاب واقعی پیامبر به علت هایی نتوانستند شرکت کنند و کعب بن مالک که یکی از این سه نفر است خودش می گوید من اسب تیزرویی دارم با خودم گفتم امروز کارهایمر انجام می دهم فردا می روم و فردا که شد کارهایم تمام نشده بود و گفتم کارهایم را انجام می دهم و اسب تیزرویی دارم و به پیامبر ملحق میشود و بعدا دیر شد و نتوانستم پیامب بعد از غزوه که پیروزمندانه برگشتند و همه امدند نزد پیامبر و هر یک عذری به دروغ آوردند و پیامبر دعا کردند و کعب بن مالک گفت من خطوری به دلم آمد که من هم بهانه ای درست کنم که پیامبر ناراحت نشوند اما دیدم وجدانم راضی نمی شود که دروغ بگویم () صداقت در نهایت سبب نجات انسان می شود و دوغ سبب هلاکت انسان نزد پیامبرامدم وپیامبر با نگاه خشمگینی نگاه کردند که ای کعب توچرا شرکت نکردی چه عذری داشتی و گفتم یا رسول الله من عذری ندارم امروز و فردا کردم و نتوانستم در مدینه ماندم پیامبر دستور دادند که این سه نفر از یاران واقعی پیامبر هستند فرمودند کسی حق صحبت کردن با اینها را ندارد تحریح صحبت خیلی اثر دارد وقتی اینها به مسجد می آمدند همه با هم صحبت می کردند و با این سه نفر صحبت نمی کردند به خانه شان می رفتند هر موقع که بود زن و فرزندانشان از خانه بیرون می رفتند و صحبت نمیکردند آن چنان عرصه به این سه نفر تنگ شده بود که قران می فرماید (وَعَلَى الثَّلاثَةِ الَّذينَ خُلِّفوا حَتّىٰ إِذا ضاقَت عَلَيهِمُ الأَرضُ بِما رَحُبَت) زمین با تمام گستردگی اش بر آنها تنگ شده بود بعد از چهل روز چون صداقت داشتند خداوند توبه آنها را در قران اعلان می فرماید و به همه مسلمانان می فرماید (کُونُوا مَعَ الصّادِقینَ) اگر می خواهید نجات پیدا کنید با افراد راستگو باشید چهل روز قطع رابطه همه انسانها را تحمل کردند فقط به خاطر راست گفتنشان پس صداقت یکی از صفات بارز انبیا هست خداوند متعال در قران به پیامبر می فرماید (وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ إِبْراهِيمَ إِنَّهُ كانَ صِدِّيقاً نَبِيًّا) از ابراهیم یاد کن (وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِسْمَاعِيلَ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَكَانَ رَسُولًا نَّبِيًّا) از اسماعیل یاد کن که بسیار صداقت داشت پیامبرراستگویی بود (وَ اذْکُرْ فِي الْکِتابِ إِدْريسَ إِنَّهُ کانَ صِدِّيقاً نَبِيًّا) از ادریس یاد کن خداوند ازهمه پیامبران نام می برد که اینها انسان های بسیار راستگویی بودند جالب این است که هر کلمه ای از صدق گرفته شده در آن مصداق خداوند است دوست کسی استکه در رفتار و کردار و گفترش راست گوباشدیا در عمرش دروغ نگفته باشد صدقه از صدق گرفته شده کسی صدقه می دهد که ایمان دارد صدقه نشانه صداقت امان مومنین است صدق و صداقت انسان را به نیکی ها و کارهای خیر راهنمایی می کند (إِنَّ الصَّدْقَ يَهْدِي إِلَى الْبِرِّ وَإِنَّ الْبِرَّ يَهْدِي إِلَى الجَنَّةِ) صداقت انسان را به نیکی راهنمایی می کند و نیکی در نهایت انسان را به بهشت می رساند انسانهای راستگو در حقیقت محبوبان خدا و پیامبر هستند پیامبرمی فرمایند: اگه شما وسدارید خدا و پیامبرشما را دوست داشته باند چکار میکنید پای بند سه خصلت باشید (صدق الحدیث) در گفتارتان صداقت داشته باشید و (اداالمانه) امانتها را ادا کنید امانتهای انسان ها و خدا (حسن الجوال) با همسایگانتان به خوبی و نیکی رفتار کنید با اخلاق شایسته رفتار کنید به هر حال در روز قیامت (هذا يَوْمُ يَنْفَعُ الصَّادِقينَ صِدْقُهُمْ) صداقت سبب نجات انسان می شود صداقت انسان را نجات می دهد  به نفع انسان است مطلب اخر در مورد دروغ است دروغ یکی از بدترین خصلتها است و انسان را به گناه و معصیت وادار می کند(ان کذب فجور ان فجور یهدی الیه. دروغ گناه و معصیت است در نهایت دروغ انسان را به جهنم واصل میکند).

 کلید همه زشتی ها در واقع دروغ است دروغ در حقیقت بزرگترین خیانت به مسلمان است. پیامبر می فرمایند: خیانت بزرگی است  که شما باخواهر و برار مسلمانتان یک  سخنی میگویدو به شما اطمینان دارد که شما راستگو هستید و دروغ نمیگویید اما شما در سخنتان دروغ میگویید این بزرگترین خیانت است دروغ از نشانه های منافقین است. پیامبرفرمودند نشانه منافق سه تا است اولین نشانه وقتی صحبت میکند دروغ میگوید وقتی وعده می دهد خلاف وعده میکند وقتی به او امانتی داده می شود خیانت می کند همچنین دروغ با ایمان در تضاد است وقتی ازپیامبرسوال میشود ایا مومن می شود ترس و باشد  فرموند بله آیا می شود مومن بخیل باشد فرمودند بله آیا مومن دروغگو داریم فرمودند خیر کذب و ایمان با هم در تضاد است در قلبی که ایمان است در آن قلب کذب و دروغ جا نمی گیرد.

 پیامبر می فرمایند هنگامی که انسان دروغ می گوید. وقتی انسان دروغ می گوید فرشتگان یکه ماموریت نوشتن اعمال انسان را دارند از بوی تعفنی که از دهان این انسان پراکنده می شوند فرشتگان چند کیلومتر از انسان دور میشوند در صدر اسلام چون غیبت و دروغ کم بود کسی که غیبت می کرد بویی از دهانش منتشر می شد که همه متوجه میشدند ولی امروزه چون غیبت عمومی شده هیچ کس بو را متوجه نمی شود و یکی از نشانه های نزدیک شدن قیامت زیاد شدن دروغ است یکی از نشانه های نزدیک شدن قیامت پیامبر فرمودند: ازنشانه های قیامت این است که دروغ زیاد می شود و دروغ سبب سیاه شدن چهره انسان در دنیا و آخرت می شود. در روز قیامت یکی از نشانه های دروغگویان این است که با چهره سیاه در بین مخلوقات هستند.

دروغ روزی انسان ها را کم می کند (ان کذب انقس رزق) اینهاهمه سخنان پیامبر یا آیات قران است پیامبر فرمودند دروغ روزی انسان را در یا کم میکند و برکت از روزی انسان برداشته می شود دروغ یکی از گناهان کبیره است آیا به شما خبردهم بزرگترین گناهان چی هست اول شرک به خدا دوم نافرمانی پدر و مادر  سوم کسی رابه ناحق کشتن و چهارم چون مهم بود فرمودند: متوجه باشید سخن دروغ و شهادت دروغ که ممکن است حق کسی ناحق شود اینها از گناهان گذشته بیشتر و بزرگتر است و همچنین برای اینکه ما فرزندان خودمان را ازخردسالی صداقت یاد بدهیم مواظب باشم اگر به فرزند وعده ای می دهیم حتما ان کاررا انجام دهیم پیامبر در منزل یکی از یارانشان بودند همسر ایشان یکی از زنان صحابه فرزندش را صدا زد که بیا به تو یک چیزی بدهم و به او خرمایی داد پیامبر فرمودند آیا تو فرزندنت را صدا زدی به او چیزی دادی گفت بله پیامبر فرمودند اگر به او نمی دادی یک دروغ در نامه اعمالت نوشته می شود وقتی ما به فرزندانمان دروغ گفتیم این دروغ برای او عادت می شود و در بزرگی برایش دیگرعادی میشود و در بزرگی هر دروغ یک ه گفت درهر دروغ یک گناه برای پدر و مادر نوشته می شود